IŞIK
Işık kaynaklarından etrafa doğrular
boyunca yayılan ve cisimleri görmemizi sağlayan enerjiye “ışık” denir.
* Işık enerjisi diğer enerji
türlerine dönüşebilir.
* Işık olmayan ortamlarda varlıkları
göremeyiz.
* Işık renkleri ayırt etmemizi sağlar.
* Bitkiler ışık sayesinde besin üretirler.
* Işık olmadan görme olayı gerçekleşmez.
* Çevremizdeki varlıkları görebilmemiz için
onlardan gözümüze ışık gelmesi gerekir.
* Çok ışıkta göz bebeğimiz küçülür ,az ışıkta göz bebeğimiz büyür.
Işık Kaynakları
Bulunduğu ortama ışık
yayan cisimlere “ışık
kaynağı” denir.
1 – Kendiliğinden ışık yayan cisimlere, “doğal ışık kaynakları” denir. Örnek : Güneş ,yıldız ,ateşböceği vb.
2 –
İnsanlar tarafından üretilen belirli koşullar sağlandığında ışık veren
cisimlere “ yapay ışık kaynakları” denir.
Aydınlatılmış Cisimler
Bazı cisimler ışık üretmez. Aydınlatılmadıklarında çevrelerine ışık yayıyormuş
gibi görünen bu cisimlere “aydınlatılmış cisim” denir. Örnek
: Ay, ayna, alüminyum folyo, trafik işaret levhaları,
reflektör aydınlatılmış cisimlere örnektir.
Işık
Nasıl Yayılır?
Işığın izlediği
yolu gösteren çizgiye “ ışık ışını” denir.
* Işık ışınları doğrular
boyunca yayılır.
Örnekler
* Deniz fenerinden yayılan ışıkları,
*Tozlu ortamda pencereden giren ışıkları,
* Bulutlar arasına giren Güneş’in ışığını gözlemlediğimizde ışık demetleri,
* Ormanda sık ağaçların aralarından yayılan güneş ışığı,
* Araba farından yayılan ışık, ışığın doğrusal yolla yayıldığını gösteren bazı örneklerdir.
Işık Her Yöne Gider
Bir
ışık kaynağından çıkan ışık bir engelle karşılaşmadığı sürece her yönde doğrular boyunca
yayılır.
*
Işık; katı, sıvı ve gaz ortamlarında
yayılır.
*
Işığın yayılması için maddesel bir ortam zorunlu değildir.
Bu nedenle ışık boşlukta da yayılabilir.
1. SAYDAM MADDELER
Bir ortamdaki ışığı, diğer ortama tamamen
geçiren maddelere “saydam maddeler” denir.
Örnek: Cam(ince cam), naylon, asetat, mika, su(derinliği
az su), benzin, gaz yağı, alkol, hava,
ince
plastik.
2. YARI SAYDAM MADDELER
Gelen ışığın bir kısmını geçiren, bir
kısmını geçirmeyen
maddelere “yarı saydam maddeler” denir. Örnek: Yağlı kâğıt, ince kâğıt, buzlu cam, kaynak gözlükleri,
güneş gözlükleri, bulut, derin su, buz, kalın cam, sisli hava, tül perde, duş
kabinleri, ilaç şişeleri.
3. SAYDAM OLMAYAN
MADDELER(OPAK):
Gelen ışığı hiç geçirmeyen
maddelere “saydam olmayan maddeler” denir. Örnek: Taş, tahta, karton, duvar, metal levhalar, porselen.
NOT : Saydam maddeler; pencere ,ampul,
gözlük, otomobil, dürbün vb, gibi araçlarda kullanılır.
NOT : Yarı saydam maddeler; kaynakçı
gözlükler- inde, bazı özel bölmelerde buzlu cam olarak kullanılır.
NOT : Saydam olmayan maddeler; fotoğraf
makinelerinde film koruyucu bölümlerinde, film banyo odalarında kullanılır.
Işığın Geçişine
Madde Kalınlığının Etkisi
Saydam ve yarı saydam maddeler,
kalınlaştıkça
saydam
olmayan maddeler gibi davranırlar. Saydam
olmayan
bir madde, inceldikçe saydamlaşır.
Örnek: Bir parça pencere camını kitabınızdaki yazının üzerine
koyduğumuzda, yazıları kolaylıkla okursunuz. Bu camlardan 20 tanesini
üst üste
koyduğumuzda
ise yazıları okuyamazsınız.
Kalın naylon saydam değildir. Naylon
inceldikçe saydamlaşır.
Işık Oyunları
ve Gölgeler
Işık kaynağının önüne konulan maddelerin arkasında oluşan karanlık bölgeye
“gölge” denir.
* Gölge oluşumu cismin
büyüklüğü ve şekliyle ilgilidir.
* Oluşan gölgenin şekli cismin kendisine benzer.
* İki
veya daha fazla ışık kaynağı olan bir ortamda cismin birden fazla gölgesi
oluşabilir.
* Işık
kaynağının, cismin ya da gölgenin oluştuğu ekranın yeri değiştirildiğinde,
cismin gölgesinin büyüklüğü, yeri ve şekli değişebilir.
*
Büyük bir ışık kaynağı veya iki ışık kaynağının oluşturduğu gölgelerin kesişme
yerleri koyu, diğer bölgeler daha açık olur.
*
Işık kaynağı cisme yaklaştırıldığında gölge büyür, ışık kaynağı cisimden
uzaklaştırıldığında gölge küçülür.
* Cisim ekrana yaklaştırıldığında gölge küçülür ve
rengi koyulaşır.
*
İki ya da daha fazla ışık kaynağı olduğunda ekranda birden fazla gölge oluşur.
* Birden çok ışık kaynağının olduğu ortamlarda
cisimlerin gölgesinde koyu ve açık kısımlar olabilir.
* Gölgenin koyu olanı “tam
gölge”, tam gölgenin
etrafındaki
daha açık(gri) olan kısım ise “yarı
gölge” denir.
GÜNEŞ
VE GÖLGE
Güneş, sabah akşam saatlerinde yeryüzüne
daha yakın, öğle saatlerinde tepede görünür. Güneş’in yere yakın olduğu konumda
gölgeler uzundur. Öğle saatlerinde Güneş’in
tepede olduğu saatlerde gölgeler kısadır. Sabahtan öğleye doğru gölge
boyları kısalır. Öğleden akşama doğru gölge boyları tekrar uzar.
Güneş Saati:
Eski çağlarda insanlar Güneş ile gölge
arasındaki
ilişkiyi kullanarak zamanı ölçmeye
çalıştılar.
Bunun içi havanın güneşli olduğu
günlerde
kullanmak üzere güneş saatini icat etmişlerdir.
GÜNEŞ VE AY TUTULMASI:
Dünya, Güneş’in; Ay da Dünya’nın
etrafında sürekli döner. Güneş, Dünya ve Ay, aynı doğrultuya geldiklerinde
tutulma olayları gerçekleşir.
Güneş Tutulması:
Ay, Dünya ile Güneş’in arasına girer ve
Dünya’nın belli bir kısmı Ay’ın gölgesinde kalarak güneş ışınlarını birkaç
dakika süre ile alamaz. Bu olaya “Güneş tutulması” denir.
*
Bu tutulmayı sadece Ay’ın gölgesinin Dünya üzerine düştüğü bölgelerde yaşayan
insanlar
gözlemleyebilir.
*
Güneş tutulması sırasında Güneş’e çıplak gözle bakmak çok tehlikelidir ve göz
sağlığımızı
bozabilir.
*
Güneş tutulması yeni ay evresinde meydana gelir.
Ay Tutulması:
Dünya, Güneş etrafında dolanırken bazı
zaman- lar Güneş ile Ay’ın arasına
girer. Güneş, Dünya ve Ay’ın aynı doğrultuda olduğu zaman Dünya’nın gölgesi Ay’ın üzerine düşer. Bu olaya “Ay tutulması” denir.
*Ay
tutulması Dünya’nın karanlık olan bölgesinden gözlemlenebilir. Başka bir
ifadeyle ay tutulması sırasında geceyi yaşayan insanlar ay tutulmasını gözlemleyebilir.
* Ay tutulması dolunay evresinde meydana gelir.
GÜNEŞ VE AY TUTULMA OLAYLARININ KARŞILAŞTIRILMASI:
FARKLILIKLAR:
Güneş Tutulması:
* Ay, Dünya ile Güneş arasındadır.
* Ay, Güneş’e Dünya’dan daha yakındır.
* Gündüz yaşanan bölgede gözlenebilir.
Ay Tutulması:
* Dünya, Güneş ile Ay arasındadır.
* Dünya, Güneş’e Ay’dan daha yakındır.
* Geceleyin gözlenebilir.
BENZERLİKLER:
* İki olayda belirli sürelerle gerçekleşen doğa
olaylarıdır.
* Tutulmaların gerçekleşebilmesi için Ay,
Güneş ve Dünya’nın aynı doğrultuda olması
gerekir.
* İki olay da ışığın doğrusal yolla yayıldığını
kanıtlar.
* İkisi de
bir gölge olayıdır.
Kaynakça
Fdb Etüt
Merkezi. (2013). www.eğitimhane.com.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder